Ağcaqayın latın d. Acer L. - ağcaqayın fəsiləsindən, Rozidlər yarımsinifinə aid olan ağac və kol bitkisi cinsidir.
Ağcaqayın/Akcaağac - ümumiyyətlə, ağac harmoniya-nın, doğumun, intibahın, ölümsüzlüyün rəmzidir. Ağcaqayın - inanılmaz gözəlliyə malik olan, müqəddəs hesab edilən bir ağacdır. Rus dilində Klen, Latın dilində Acer adlanan və 150-dən çox növü olan, Kanadanın bayrağını bəzəyən bu ağacın yarpaqları Çinar ağacının yarpaqlarına bənzəyir, insan əli kimi beş barmaqlı quruluşa malik olaraq insanın beş hissiyyatını simvolizə edir və payızda sarı, narıncı, qırmızı rənglərəboyanır.
Əfsanəyə görə, Ağcaqayın gözəl, çox gənc bir oğlan uşağı olmuşdur. Lənətləndikdən sonra gözəl bir ağaca çevrilmişdir. Ona görə də bu ağacı kəsmək, kəsib yandırmaq, ondan tabut hazırlamaq, torpağın altında dəfn etmək olmaz. Belə hərəkətlər insanı öldürüb, yandırmağa, məhv etməyə bərabər tutulur. Qam şaman davulu oğlaq dərisi ilə pərdələnir. Şamanın Ağca ağacdan hazırlanmış toxmağı vardır. Dairəsi və ya çərçivəsi isə Qayın ağacından düzəldilir. Akcaağac/ Ağcaqayın ağacının kökləri türk xalqlarının inancına görə kökləri çox dərinlikdə olmuşdur, zirvəsi isə Ağ ulduza çatan bir dünya ağacı simvolu kimi təsvir olunmuşdur. Həm də Ağ ulduzdan əmələ gəldiklərinə inanan əcdadlarımız bu ağacı özlərinin soy ağacı, həyat ağacı hesab etmişlər. Altay türklərində Qayın ağacının altında yatan “Gənc oğlan” əfsanəsi vardır.
“Bay Kayın” adlanan ağac - Altay türklərində doğum, dü-yün, bayram tədbirlərində, şaman ayinlərində mühüm yer tutur.Onların inancına görə, bu ağac Umay Ana ilə birlikdə göydən, Ağ ulduzdan gəlmiş və Tanrı ilə insan arasında bir əlaqə vasitəsidir. Şor türkləri Qayın ağacının altında dağ və su ruhları üçün ayinlər icra edərlərmiş. Bir çox türk xalqlarının söyləncələrində, boy nişanlarında Akcaağaca/ Ağcaqayına rast gəlirik“Cengiznamədən-Cengizin bəlgə olaraq verdiyi damğaOrdaç Bey, Kayın, Şahin, kuş kaburgası” olmuşdur.
“Kara Kula, qoruyucu ruhu öldürülüncə xəstə olur və (qarısı) Erlikin kızı olan Kara – Taacı, kara şamandan onu iyiləşdirmək üçün yardım istəməyi düşünür: “Kara-Taacı yeddi qat yeraltında Akçaağaç qabığından davuluyla Tordoor şamanı gətirtib şaman törəni yapdırtsaq bir faydası olurmu? dedi” (4680’ den itibaren).
Davamında, gətirilən şamanın, sonucsuz qalan ayini, ayrıntılı tanımlanmaqdadır.

Müəllif: Firəngiz Rüstəmova
"TƏBABƏT VƏ MİFOLOGİYA: GÖRÜNƏN VƏ GÖRÜNMƏYƏN ƏLAQƏLƏR" kitabından