Birinci yanlış fikir: Şizofreniya nadir xəstəlikdir.

Fakt: Bəzi dövlətlərdə buna daha çox, bəzilrində isə daha az rast gəlinir. Alimlər hələ də onun yaranma səbəbini axtarıb tapa bilmir.Bu xəstəliyə müxtəlif sosial qruplar arasında rast gəlmək olar.

İkinci yanlış fikir: Şizofreniyanın yaranma səbəbinin uşaqlıqda olan pis rəftarla əlaqələndirilməsidir.

Fakt: İnsanda şizofreniyanın yaranmasına tərbiyyə, ailənin sosial-iqtisadi vəziyyəti və dini mənsubiyyəti qətiyyən təsir etmir. Ruhi-əsəb xəstəlikləri sinir sistemində gedən metobolik proseslərin pozulması nəticəsində yaranır və bu proseslərə uşağın həyatında baş verən hadisələr təsir edə bilməz. Lakin uğursuz şərait xəstəliyin dərinləşməsinə və ağırlaşmasına şərait yarada bilər.

Üçüncü yanlış fikir: Ruhi-əsəb xəstəliklərinin yoluxucu olmasıdır.

Fakt: Ruhi-əsəb xəstəlikləri keçici deyil, yəni xəstəlik tənəffüs yolu ilə keçmir və siz xəstəylə yaxın təmasda olsanız belə yoluxma ehtimalınız yoxdur.

Dördüncü yanlış fikir: Şizofreniya irsi xəstəlikdir.

Fakt: Əslində sizin ailənizdə bu xəstəlikdən əziyyət çəkən olubsa, bu hələ o demək deyil ki, siz və ya sizin uşaqlarınızdan kimsə bu xəstəliyin daşıyıcısı olacaq. Şizofreniya diaqnozu qoyulmuş qadın sağlam uşaq dünyaya gətirə bilər. Yadda saxlamaq lazımdır ki, irsilik burda xərçəng və şəkərli diabet xəstəliyindəki kimi faiz nisbilə eynidir. Yəni hər iki valdeyn xəstəlikdən əziyyət çəkirsə uşağın xəstələnmə riski 50%, ancaq valideynlərdən birinin xəstə olması halında isə 25% ola bilər.

Beşinci yanlış fikir: Şizofreniyadan tam sağalma metodunun olmasıdır.

Fakt: Çox təəssüf ki, müasir müalicə metodları hələ də sona qədər bu xəstəlikdən azad etməyə imkan vermir. Lakin müasir dərman preparatlarının sayəsində xəstəliyin simptomlarını azaltmağa, xəstənin və onun yaxınlarının həyatını yaxşılaşdırmağa imkan verir.

Altıncı yanlış fikir: Şizofreniyalı xəstələrin aqressiv olmalarıdır.

Fakt: Belə xəstələr əsasən aqressiv olmur. Bir çox xəstələr əksinə sakit və təkliyə meylli olur. Əgər müqayisə aparsaq görərik ki, belə xəstələrin arasında aqressiya sağlam insanlar arasında olan aqressiyadan çox deyil.

Yeddinci yanlış fikir: Şizofreniyanın pis hərəkətlərin nəticəsində yaranmasıdır.

Fakt: Hər hansı insanın bu xəstəlikdən əziyyət çəkməsi, ətrafdakılara əsas vermir ki, onun keçmişdə pis hərəkətlər etməsini düşünsün. Əgər kimdəsə şizofreniya aşkar olunubsa bu utanc mənbəyi deyil. Bu xəstəlikdən əziyyət çəkmək elə şəkərli diabet, mədə xorası və digər xroniki xəstəlikdən əziyyət çəkməkdən heç nə ilə fərqlənmir.

Səkkizinci yanlış fikir: Bu xəstələrin ruhən zəif olmasıdır.

Fakt: Bəli, faktiki olaraq ruhi-əsəb xəstələri öz iradəsi ilə xəstəliyin simptomlarını dəf edə bilmir. Lakin biz öz iradəmizlə göz və ya eşitmə zəifliyini də azaltmağa qadir deyilik.

Doqquzuncu yanlış fikir: Şizofreniyanın dahiliyin vacib cəhətlərindən sayılmasıdır.

Fakt: Şizofreniyadan əziyyət çəkən pasientin fikirləri qeyri ixtiyari, bəzən də orijinal olması ilə fərqlənir. Lakin bu əsas vermir ki, belə xəstələrin dahi olduğunu deyək .

Onuncu yanlış fikir: Şizofreniyalı xəstələrin iş qabiliyyətinin olmamasıdır.

Fakt: “Şizofreniya” diaqnozu hələ insanı işdən kənarlaşdırmağa əsas vermir. Xəstə öz üzərinə düşən vəzifəni layiqincə yerinə yetirə bilər. Belə ki işləmə həvəsi, insanı mənəvi cəhətdən daha həvəsləndirər və daha tez sağalma həvəsini artırar. İş xəstənin özünə qarşı hörmətini artırar, o, özünü cəmiyyətin vacib fərdi sayar ki, bu da vacib şərtlərdən biridir.

On birinci yanlış fikir: Belə xəstələrin həbsxana şəraitində saxlanması fikiridir.

Fakt: Ola bilər ki, ruhi-əsəb xəstəliklərindən əziyyət çəkən şəxs cinayət törətmiş olsun. Bu əsasən tutmalar və xəstəliyin inkişaf mərhələsində baş verən cinayət faktları ola bilər. Çox təəssüf ki, cəmiyyət üçün həbsxana belə xəstələrin təcrid edilməsi üçün vacib yer sayılır. Lakin həbsxana şəraitindəki xəstəxanalarda belə xəstələrə lazımi müalicə tətbiq edilmir və get-gedə xəstənin vəziyyəti ağırlaşır. Onlar üçün ikinci cəza digər məhkumların onlarla pis rəftarı ola bilər ki, bu da onların ətraf mühitdən tamamilə ayrılmaqlarına və özünə qapanmalara gətirib çıxara bilər.

On ikinci yanlış fikir: Şizofreniyalı şəxslərin öz müalicələri barəsində müstəqil məşğul ola bilməmələridir.

Fakt: Bir çox şizofreniyalı xəstələr ilk vaxtlar bu xəstəliyə çətinliklə yanaşsalar da, anlayırlar ki, onlar xəstədirlər və müalicəyə ehtiyacları var. Əgər xəstənin özü haqda qərarları ailəsi tərəfindən də dəstəklənərsə, onda sağalmaya meyil daha artar və müalicə prosesinə daha həvəslə yanaşar.

On üçüncü yanlış fikir: Ağır psixi xəstəliklərin sağalması mümkündür.

Fakt: Bu gün daimi gedişatlı şizofreniyadan və ya manyakal-depressiv psixozdan sağalma metodları təəssüf ki, bizə məlum deyil. Bəzi psixiatrlar hesab edir ki, onlar belə xəstələri tam müalicə edib sağalda bilərlər. Lakin onların təklif etdiyi metodları digər psixiatrlar öz xəstələrinə tətbiq edərkən heç də uğurlu nəticə almırlar. Reallıqda biz ancaq xəstəliyin simptomlarını nisbətən yaxşılaşdıra, xəstənin öz və ətrafındakı insanların həyatını mümkün qədər yaxşılaşdıra bilərik. Yaddan çıxartmaq lazım deyil ki, şizofreniyanın bir çox növü var. Bir çox növlərdə xəstəliyin gedişatı ağır olsa belə uğurlu müalicədən sonra xəstənin davranışında olan qüsurlar aradan qalxır və xəstənin ümumi vəziyyətini stabil saxlamaq mümkündür.

On dördüncü yanlış fikir: Şizofreniyadan əziyyət çəkmək – şəxsiyyətin parçalanmasından əziyyət çəkmək deməkdir.

Fakt: Şizofreniyadan əziyyət çəkmək hələ demək deyil ki, bu xəstələrdə şəxsiyyətin parçalanması baş verir. Şəxsiyyətin parçalanması xüsusi psixiki vəziyyət zamanı meydana gəlir ki, bu da elmi dildə “Şəxsiyyətin dissosiativ pozuntusu” adlanır. Bu bir başa uşaqlıqda alınmış bir çox psixoloji travmalarla əlaqələndirilir. Belə xəstələr şəxsiyətin bir halından ona əks olan digər halına keçməsi ilə fərqlənir. Məsələn sakit, utancaq qadın birdən birə ünsiyətcil və şən şəxsiyyətə çevrilir. Cürbəcür hallarda bu insanlar özlərini müxtəlif adlarla təqdim edirlər.

Qeyd etmək lazımdır ki, bu cür xəstəlik çox nadir hallarda rast gəlinir və çətinliklə, əsasən amerika psixoanalitik psixiatrlar tərəfindən diaqnostika olunur. Xəstəliyin əlamətləri Bryus Villisin baş rolu oynadığı “Gecənin rəngləri” filmində çöx gözəl təqdim edilmişdir.

Denis Rzayev

Psixologiya və Konsultasiya Mərkəzinin psixoterapevti

Pcc.az