Berkut - Qartalın ən iri növüdür. Monqollar “Bürgüd Ece” deyir, Saxa türkləri isə “Hotoy Ete“ deyir ki, mənası “Qartal ata“ deməkdir. Günəşin, yenidən doğumun, ölümsüzlüyün simvoludur. Yağış yağdırmaq gücünə malik olduğuna görə bolluğun və bərəkətin rəmzidir.Berkut qədim türk, özbək, çaqatay dillərindən gəlmə sözdü . Qazax d. “bürkit”, Qırğız d.“bürküt”, Özbək d. “burgut”, Monqol d. “burqed”, Tatar d. “birkut”, Ukrain, Polyak, Rus d. “berkut” adlanır. İslamdan əvvəl türkmənlərdə “Burkut baba” deyilən baş tanrı olub. Gök tanrı kimi buludların, yağışın, ildırım və şimşəyin tanrısı olub. Burkut adındakı “kut” isə onun qutlu -kutlu, müqəddəs olmasını bildirir.“Kut/Xut“ həm də Qədim Türklərdə candır, insanın oxşarıdır, onu diri kimi ayaq üstə saxlayan enerjidir. Buryat əfsanəsinə görə: İnsanlar tanrının dilini başa düşsün deyə Tanrı yerə Berkut Quşunu göndərir və həmin qartal ağacın altında yatmış qadınla cütləşir. Onlardan doğulan uşaq şaman olur. Digər əfsanədə isə Buryat kağanının xanımının bir qartalla girdiyi əlaqənin nəticəsində şaman olduğu deyilir. Buryatların ilk şamanı da “Bürked” adı daşıyır. Bu şaman istədiyi zaman asanlıqla o biri dünyaya gedə bilir. Merküt qəbiləsinin isə qara bir qartaldan törəməsi əfsanəsi var. Qırğızlarda “Kut“ xoşbəxtlik deməkdir. Belə ki, o xoşbəxtliyi götürə bilməlisən. Məsələn, Manas dastanında deyilir ki, Manas doğularkən hər iki əlində qan laxtası var idi (S . Orozbakov). Rəşidəddinin dediyinə görə Çingiz xan da doğularkən sağ əlində qan laxtası olub. Qırğızların inanclarına görə yurdlarının tavanında olan dairəvi tından, nəfəslikdən (tın nəfəs deməkdir) qut/kut ailə ocağına düşər. Həm də o, bir qadın simvoludur. Cənubi Sibirdə yaşayan türk xalqları papağı, yəni baş geyimini insana can verən varlıqla əlaqəli biliblər. Qazaxlar baş geyimini “üdin kutu”, yəni “evin kutu” adlandırır. Çin mənbələrində yazılanlara görə Qırğızlar sosial vəziyyətlərinə, var dövlətlərinə, cəmiyyətdəki mövqelərinə görə müxtəlif materillardan və müxtəlif formalarda tikilmiş baş geyimlərindən istifadə ediblər. Kut sözü eyni zamanda Qədim Türklərin titullarında da yer alıb. Burkut – Berkut sözündəki “ber” sözü bəlkə dilimizdə olan “ver” sözüdür? Ber Kut - Burkut, yəni qartal tanrı sayılıbsa, yəqin ondan kut-qut istəyərək dualar ediblər. Ber Kut, Ver Kut! Bur – Bür bəlkə bürümək, örtmək deməkdir, çünki dünya ağacının başında olan öksökö qartalı da kainat kimi böyük idi, bir qanadı ilə Günəşi, obiri qanadı ilə Ayın üzərini bağlayırdı. Sağ caynağında günəşi, sol caynağında ayı saxlayır. Göylərin qapısını qoruyur. Burğu həm də qartal deməkdir. Monqollarda “büreg” qaranlıq deməkdir. Çox zaman qartal, berkut qara rəngdə təsvir edilib. Uelsdə qartal kimi iri quşları “bargud” adlandırıblar. Berkut sözündəki “er-ar”onun“qartal /qırğı/oryol” ilə eyni növdən və mənşədən olduğunu göstərir. Dağıstanda Lak dilində “Barq”, Arçi dilində “Barx”, Darq dilində “Berxi” günəş deməkdir .
“Hor sivilizasiyası və onun günümüzdə izləri”. F. Rüstəmova