Nisaba Şumer mifologiyasında An adlanan baş tanrının qızı, məhsuldarlıq və bərəkət tanrıçası idi. Yuxarıdakı barelyefdə də Nisabanın əlində və çevrəsində bərəkət rəmzi olan buğda təsvir edilib. Nisaba həm də zəka, anlayış, müdriklik, yazı, say, elm, arxitektura tanrıçası hesab edilirdi. Elm və yazı tanrıçası Nisaba tanrılar üçün katiblik vəzifəsini yerinə yetirirdi. Nisig sözü isə Şumer dilində yaşıl deməkdir.
Nizami Gəncəvinin “Xəmsə” toplusuna daxil olan “İskəndərnamə” əsərindəki Nüşabə obrazı ilə, Şumer tanrıçası Nisabanın həm adlarında, həm də missiyalarında paralellik aydın nəzərə çarpır.
Məsələn :”Nüşabə Bərdə hökmdarıdır. O, ölkəni ədalətlə idarə etdiyindən “orada hər danə; yüz danə yetirir, bütün ili işrətlə məşğul olan o dişi ceyran; kəskin fikirli, açıq ürəkli, alimanə xasiyyətlidir.” Səhraya qoşun çəkən İskəndər; su və əkininə heyran qaldığı o yerin başçısı ilə maraqlanır. Həmin “zəngin ölkəyə” kişilərdən daha cəld, dəniz gövhərindən daha təmiz, çətin zamanda riayət köməkçisi olan Nüşabə adlı bir qadının başçılıq etdiyini İskəndərə söyləyirlər”. Nüşabənin burada sadalanan xüsusiyyətləri onu Nisabanın məhsuldarlıq və bərəkət tanrıçası kimi xüsusiyyətləri ilə eyniləşir.
İskəndər ;“İskəndər dənizdir, mən arx suyu” deyərək kim olduğunu danmaq istəyərkən, Nüşabə ona təsir etmək üçün “insan gərək qəlb aldatmasın, adlı-sanlı adama pislik yaramaz, tərslik şaha bəla gətirər” deyə nəsihət edir. Nüşabənin “qurdu qoyun dərisində gizləmə, günəşi palçıqla suvamaq olmaz” kimin sözlərinin qarşısında İskəndər “məni göndərən bir aslandır, tülkü deyil”sözləri ilə onu aldatmaq istəyir. Bundan sonra Nüşabə xəzinəsində saxlanan şəkli İskəndərə göstərir. İskəndər öz surətini görərkən qorxudan “rəngi saman kimi saralır”. Nəhayət, Nüşabə onu bu vəziyyətdə gördükdə “bu evi öz evin hesab et” deyərək qonaqpərvərlik göstərir. Buna baxmayaraq, İskəndər Nüşabə qarşısında aciz qalır, o, bu vəziyyəti röya hesab edərək öz təbiətini məzəmmət edir.İskəndər bütün fəaliyyəti dövründə ehtiyatlı olmasına baxmayaraq, Nüşabə qarşısında ehtiyatsızlıq və tədbirsizlik üzündən çıxılmaz vəziyyətə düşür. Nüşabənin müdrikliyi qarşısında təslim olan İskəndər, ürəyində “bu iş bilən əgər qadınsa da, onun ürəyi kimi biliyi də parlaqdır” deyir”.
Nüşabənin bu xüsusiyyətləri isə Nisabanın Elm və müdriklik tanrıçası xüsusiyyətlərini xatırladır və onunla eyniləşir. Dahi Nizami; Türk qızı, Bərdə hökmdarı Nüşabə xanımı yalnız müdrik qadın təsvirində verməyib, həm də Türk dilli, Türk soylu, dünyada ən ilkin sivilizasiya qurmuş Şumer tanrıçaları səviyyəsinə qaldırmışdır.
Həm də Nüşabə adında bir “Aba” sözü gizlindir ki, əski türklər Anaya “Aba” da deyərdilər( yuxarıdakı şəkillər:H.i.Ə. i.Hüsam - İsgəndərin Nüşabənin Bərdədəki sarayında, 1563, Uolters Sənət Muzeyi, Baltimor. Nisaba-Laqaş relyefi. "İsgəndərin Nüşabə ilə görüşməsi" barelyefi. Qəzənfər Xalıqovun eskizi əsasında A. Xryunov tərəfindən hazırlanıb, 1949).
F. Rüstəmova