Həkim ruha təsəlli verəndən başqa bir şey deyildir.
Petroniy
Azərbaycanda tarixən təbiblər, loğmanlar, türkəçarəçilərlə yanaşı magik rituallarla şəfa verənlər də olmuşlar və bu ritualların bir çoxu günümüzə qədər yaşamaqdadır. Rituallardan bəzilərinə və qeyri-ənənəvi müalicələrə diqqət yetirək:
-Fitoterapiya- əsrlərdir bu qədim, sınanmış, inanılmış bitkilərlə müalicə üsulu ilə məşqul olan loğmanlar, təbiblər çox olmuşlar və hazırda da vardırlar. Aşağıda bəzi müalicələr haqqında məlumatlar verilir.
-Palçıq müalicəsi - Zığ kəndindəki müalicəvi əhəmiyyətə malik olan lil palçığı haqqında aşağıda məlumatlar mövcuddur.
-Ağ neft və ya kerosin ilə müalicə - bitlilik, laringit, faringit və anginanın ağ neftlə müalicəsi üsulu bu gün də davam etdirilir.
-Massaj-adi bilinən əl ilə toxunaraq mexaniki və reflektor massajdan fərqli olaraq əlin “udumlu” olması, sığamaq yolu ilə qədim müalicə vasitəsi vardır. Badamcıqların, vəzlərin (limfaların) şişməsi, piy vəzilərinin olması zamanı həmin nahiyəni əl ilə yüngül massaj edərək sığamaq və həmin narahatlığı “qaytarmaq” üsuludur. Xüsusi vergi və qabiliyyət kimi dəyərləndirilir.
-Sınıqçı-adından məlumdur ki, sümüklərin sınıqları və oynaqların çıxması zamanı yardım edir və travmalı nahiyəni nizamladıqdan sonra həmin yerə gips əvəzinə xüsusi tərkibdə hazırlanan “yaxa” qoyur. Sınıqçılıq bir nəslin nümayəndələrinə təbiət tərəfindən verilmiş qabiliyyət kimi dəyərləndirilir.
-Qorxuluq götürmə- yandırılmış göy rəngli əski ilə sinir uclarına istiliklə təsir üsuludur. Məntiqcə sinir uclarının qıcıqlandırılması vasitəsilə müalicəyə- müəyyən sinir nöqtələrinə iynə sancma və ya elektrostimulyasiya, inyeksion şəkildə istifadə edilən dərmanlar vasitəsilə təsir etməklə aparılan müalicə üsuluna bənzəyir. Amma bu üsula da inanılır ki, bu bacarıq müəyyən nəslin nümayəndələrinə verilir.
-Çilə kəsmək-adətən yeni ayaq açmaqda olan körpələr üzərində icra edilir. Yeriməyə başlamaq istəyən uşaq addım atmaq istəyərkən ayaqlarını düz deyil, “X”şəkilli, yəni çarpaz-şəkilli atır və yeriyə bilmir. Bu zaman el arasında "uşağın çilləsi var" deyirlər. Səbəbini isə qonum-qonşudan, qohumdan kiminsə hüzürü düşür və ölünün qırxı çıxmadan uşağın üstünə gəlməsində görürlər. Çillə kəsmək adətən körpəni çimizdirən zaman icra olunur. Belə ki, uşağı çimizdirəndən sonra əl məndən səbəb Allahdan deyərək uşağın başına ya qırxaçar camı ilə, ya da 40 qaşıq su sayıb bir qaba tökərək, həmin suyu uşağın başından tökərkən, tökdükləri suyu camla uşağın başı arasındaca, göydə qayçı ilə kəsərək “çiləsini kəsdim”deyirlər.

Müəllif: Firəngiz Rüstəmova
"FOLK VƏ YA XALQ TƏBABƏTİ" kitabından