Qurd/Gök Qurd; Göksəl Qurd/Dişi Qurd dedikdə yerdəki qurddan deyil, Sirius, Qütb ulduzu, köpək takımyıldızından, yəni bürcündən bəhs edilir. Gök Qurdun Kosmik anlamı var. Çin mifologiyasına görə Sirius ulduzundakı” göksəl sarayın”gözətçisi boz qurddur, Yunanlara görə Sirius ulduzu Böyük Köpək bürcündə yerləşir, Perslər və Tuareglər Siriusa Köpək ulduzu deyir, Hind miflərində saman yolunun gözətçisi köpək “sarama”dır, Qədim Misirdə Siriusu böyük bir köpək təmsil edərmiş. İsisin ulduzu Siriusdur. İsgəndəriyədə basılan pulların üzərində İsida bir köpəyin ustündə təsvir edilibmiş. Osiris isə Sirius “B”-ni təmsil edirmiş. Plutarx İsislə köpək başlı Anubisin münasibətini belə yazır –“Neftis görünməz olandır, İsis isə görünür. Bunlara toxunan çəmbər hansı ki, ona üfük/üfüq deyilir, hər ikisinin ortaq nöqtəsidir və Anubis adını alaraq, bir köpək görkəmində təsvir edilir. Çünki köpəklər həm gecə, həm də gündüz görə bilirlər”. Dünyada qurdlara ən çox önəm verən verən millət türklər olub. Türk mifologiyasında böyük ayı bürcünün 7 ulduzunda “yeddi azğın qurd”deyə bəhs edilir. Gök qurd - Gökbörü Altay dağlarında, qədim Hun məskənlərində qurd tanrı heykəlləri var. Bəzi əfsanələrdə qurd yol göstərən kimi təsvir edilir. Məsələn, Oğuz kağanın ordusuna vaxtaşırı bir işıq şüası ilə anidən peyda olmuş bir qurd yol göstərib. Oğuz kağan dastanında bu qurtdan belə söz edilir:"Dan ağarınca Oğuz kağanın çadırına günəş gimi bir ışıq girdi. O ışıqdan göy tüklü ve göy yeləli böyük bir erkək qurd çıxdı". Dastandakı qurd daha sonra birdə qeyb olub yenidən ortaya çıxaraq Oğuz kağanın ordusuna rəhbərlik edər. Bəzi araşdırmaçı alimlər Türk boylarına yol göstərən, döyüşlərdə yardım edən varlığın qurd cildinə girmiş Xızır olduğunu söyləyir. Ergenekon əfsanəsində də qurdun yol göstərməsi məlumdur. Anadoluya gələn türklər bir qurdun arxasınca gəlmişlər və qurdun qeyb olduğu yerdə məskən salmışlar. Sibir şamanlarının inancına görə qurd tanrının elçisidir və tanrıdan xəbər gətirir. Türk törəyiş dastanlarında qurd ya ata ya da ana kimi təsvir edilir. Məsələn: Uyğurların törəyiş dastanlarında qurd atadır. Göktürk əfsanələrində isə anadır. Tukyu əfsanəsində sağ qalmış son əsgəri mağarasına aparan dişi qurd onunla cütləşərək nəsli yenidən davam etdirmişdi. Hun əfsanəsində dokkuz oğuzların törəməsini qurd insan cütləşməsi davam etdirib. Deniz Karakurta görə: ”Qurd Ana/Qurd Tanrıça/Kurt Tanrıça. Demək olar ki, bütün Türk boyları ortaq bir inanış olaraq dişi qurtdan törədiklərinə inanırlar. İlk dəfa Hun və Vusun (Wu-Sun) ortaq əfsanələrində yer alan bir əhvalata görə; Hun hökümdarı tərəfindən öldürülən Vusun Kağanının kiçik oğlu çölə buraxılmış və onu da dişi bir qurd əmizdirmişdir. Bunu görən Hun Kağanı çocuğu yanına alaraq yetişdirmiş və krallığını ona geri vermişdir. Dişi qurtdan törəmə anlayışı “Aşina” (E-Çine) əfsanəsində ən yetkin biçiminə çatmışdır. Göktürklərin bu törəyiş əfsanəsinə görə ataları olan adam hələ bir körpə ikən Aşina tərəfindən qurtarılmışdır. Söyləncədə ailəsini öldürən düşmənləri tərəfindən bir bataqlığa atılan çocuğu burada dişi bir qurd taparaq əmizdirir və daha sonra böyüyüncə də onunla evlənir. Doğulan on uşaqdan, Göktürklərin on boyu yaranır. Göktürk dövlətini quran Aşina sülaləsi bu uşaqlardan birinin soyundan gəlməkdədir və Hun əsillidirlər. Qurd Ana eyni zamanda qurtları qoruyan qutlu bir ruh olaraq da görünür. Qurd Anaya Avropa əfsanələrində də rast gəlinir. Məsələn, Romanın qurulması ilə əlaqəli olaraq “Romul və Romulus əfsanəsi”ndə də rastlaşırıq. Bu mövzunun Türklərlə bağlı bir qövm olduğu təxmin edilən Etrüsklər vasitəsilə İtaliyaya çatmış olması mumkündür.Cingiz Aytmatovun, yox olan doğal tarazlığı bir qurdun gözündən anlatdığı “Dişi Qurdun Röyaları” adlı əsərində qurd doğanı, vətəni və yaşamı simvolizə edir”. “Qurd Ata/Kurt Ata: Qurd Tanrısı. Qurdları qoruyan və eyni zamanda qurd cildinə girə bilən tanrıdır. Kağoçı (Kao-Çı) Türklərinin söyləncələrinə görə bu xalqın ilk kağanı qızlarını bir təpəyə bıraxmışdır. Sonrasında bu qızlardan biri, qurd cildində gələn Tanrı (“Qurt Tanrı”) ilə birləşmiş və Kağoçı xalqı onların övladlarından törəmişdir. Türk millətlərindən birisi olan “Başkırtlar”/Başkurtlar/Başkortlar qurtdan törəndiklərinə inanırlar. Başkırt adı bu anlayışdan qaynaqlanır (sözün ilk biçimi “Baş” və “Qurd” sözlərinin birləşimi ilə yaranmışdır və “Qurtların Öndəri” və ya “Öndərimiz Qurd” mənası daşıyır). Tarduşların atası isə qurd başlı bir insandır. Ergenekondan çıxışda yenə qutlu bir qurd yol göstəricilik etmışdir”. Abdülkadir Başkurdistanlı yazır: “Əski zamanlarda Başkurt qövmü qurda “Börü” deməzdi, “Qurd” deyərdilər. Babaların ismini gəlinlərin söyləməsi yasaq olduğundan; dolayı yolla qurd üçün də “börü” demək yayılmışdır”. Yenə Abdülkadir Başkurdistanlı yazır: “Cahanın böyük xaqanı “Çingiz Han”, bilavasitə Gök Börü” oğludur. Başkurt qəbilələrini təşkil edən (Yurmatı, Kıpçak, Kanklı, Katay, Tamyan il.), kimi müxtəlif qəbilələrə əlamət olaraq “damga, ağac, quş” simvolu verən, bu “Gök Börü: Bozkurt” oğlu Çingiz Xandır. Bu dastanda “İşıq” və “Bozkurd”a aid əfsanənin surəti iki səhifə təşkil edir”. Alankua” qocasız hamilə olmuş və el içində dediqodular yaranmışdı. ”Alankua” ona bir işıq, ziya nüzul ettiyini və Qurd olaraq çıxdığını bəyan edir. Tədqiq etmək üçün “Qıpçaq Qara Bəy”, “Türkmən Kəl Mehmed Bəy' “Oraduç Bəy” kimi namlı, hörmətli böyüklər “Alankua”nın çadırı civarında pusqu qurdular. Gördülər ki, gecə yarısından sonra: “Havadan bir parlaq işıq endi”…
“Manas” dastanında isə Boz qurdu yolgöstərən qutsal varlıq obrazında görürük. Doqquz yaşlı Manas; quzu otararkən, quzulardan birini qurd aparır. Qurdun arxasınca düşən Manas bir mağarada qırx cübbəli adam və quzusunu sağ-salamat görərək onlardan qurdu soruşur. Aldığı cavab belə olur: Anla artıq evlad-dedilər. Qurd olan bizik ...qırxlar deyilir bizə-dedilər. N. Hacıheydərli”Əski Türklərin simvolu”. Amerikanın yerli xalqları, yəni Berinq boğazından bu günkü ABŞ ərazisinə min illər əvvəl keçmiş olan qırmızı dərililərin, Pano Tokan dil ailəsinə mənsub olan dildə danışanlar günəşə, yəni ən parlaq göy cisminə “Bari/Wari”? Cənubi Amerikada Şipibo, Panoan, Katukina, Marubo d. “Bari/Vari”deyilir. Dağıstan dialektlərinin bəzilərində isə günəş “Berxi”, Dağıstanın Kaytaq rayonunda, Darq dilində isə “Bari” adlanır. Peruda; Kadoazi dilində günəş “Sari”adlanır. Sarı rəng; Günəşin rəngi deyilmi?
“Kor/Qur/Kur/Kür/Gür/Gur“söz köklərində güc, qüvvət, dayanıqlılıq, atəş mənaları var. “Qor-Kor” isə Türklərdə müqəddəs, qutlu varlıqlar ilə əlaqələndirilən atəş mənasını daşısa da, eyni zamanda ”Qorxu“ da bildirir. Ayrıca, bu kökdən törəyən “Qorumak” feli ilə də əlaqəsi görünür. Moğol d. “Görü/Gürü”, Tungus d. “Güre” sözləri eyni mənaları ifadə edir. Hətta “Kırt/Kort/Hort/Hurt“ kökü üzərindən torpaqdan çıxma manasını da daşıyır. Qurd sözünün Qurtarmaq feli ilə də bağlılığı və Türklər “qutsal qurdu” qurtarıcı olaraq görürdülər. (Ardı var)
“Hor sivilizasiyası və onun günümüzdə izləri” kitabından. F. Rüstəmova