İnək və Buğadan əvvəl totem maral, los, dağ keçisi olub. Qoral adlanan və nəsli kəsilməkdə olan keçi növü “Amur Qoralı“kimi tanınır. Ən əzəmətli iri buynuzlu dağ keçisi “Arxar”dır. Rus d. Arxar deyilsə də söz Qazax, Qırğız dilindən keçmiş sözdür. Latın d. isə Arxar keçisinə Ammon deyirlər. Çünki Ovidinin yazdığına görə Tifon adlanan əcaib varlığın qorxusundan səmavi varlıqlar hərəsi bir heyvana çevrilərkən Amon tanrısı da Qoça çevrilmişdi. Amon tanrısının xanımının adı isə Amanuet olub. Yaradılışla bağlı olan tanrı və tanrıça. Amon tanrısı əsasən qaz və qoç simalı təsvir edilsə də Amanuetin siması heç kimə məlum deyil. AMON sözü “GİZLİN“ mənasını daşıyır. AMANUET- bəlkə “gizlin/gizli/saxlanılan“, “əmanət“ deməkdir? Bu gün də dilimizdə əmanət sözü və Əmanət qadın adı var. Orta Asiyada isə Amanet adlanır. “Amon/Ra“ dedikdə isə “Görünməyən, gizlindəki” günəş başa düşülür. Amonun qoçbaşlı heykəli də var. Hindistanda 1527 – 1576-cı illərdə, eləcə də Nadir şah zamanında və Səfəvi dövlətinin bayrağı nə üçün qoç və günəş təsvirli olub? Səfəvi dövlətində nə üçün Qorçu titulu olub? Nə üçün Koroğluya Qoç Koroğlu deyilib?
Maral öz gözəlliyi, sürətli qaçışı ilə hər zaman diqqət mərkəzində olub. Kelt tanrısı Kernunnos Maral buynuzlu olub. Maral Yunan mifologiyasında Ay və ovçuluq ilahəsi Artemidanın, Roma mifologiyasında isə Diananın atributu olub. Artemidanın Kerineya qızılbuynuzlu Maralını ancaq Herakl qovub tuta bilmişdi - yalnız ox atıb Maralı ayağından yaraladıqdan sonra. Bu,Heraklın 4- cü qəhrəmanlığı idi. İsidanın da maral buynuzlu təsvirləri var. Maral/Geyik Tanrıçadır. KEYİK/GİYİK/KİYİK ENE, MARAL ECE, SÖGÖ ECE. Əfsanəyə görə Maralın bədənindəki ləkələr ulduzların işarətləridir. Dənizdən çıxaraq gəlmişdir. Maral bəzi Türk boylarına yol göstərir. Ak maral/geyik cildinə girərək Göktürklərin atasıyla birləşmiş və Göktürklər törəmişdir. Görkəmli, əzəmətli buynuzları və qanadları vardır. İnsan biçimindəykən çox gözəldir. Geyik sözü Gey/Gez mənasındadır. Moğol d. “Giyih”sözü aydınlıq mənasına gəlir və bu heyvanın qutsallığı ilədə bağlıdır. Alankova sözü də “İşığın Geyigi” kimi bir məna ifadə edir. Maral - Dişi Geyik demektir. Moğol dilindədir. Bir illik Marala Tuva d.”donqur”, 4 illik erkək marala isə “xur dunquy“, bir illik erkək marala isə”tunxur“deyirlər. İnək və buğadan daha öncələr totem olmuş maralın adlanmasında gizlin bir tenqer - denger sözü də gizlənib. Maral Niderlandd.”hert”, Alman d. “hirsch”, Norveç d.”hjort “, Tacik d.”oxy”, Özbək d.”buğu ohu”, Fin d. “hirvi“, Eston d.”hirv”, Latın d. “cervos”və digər latındilli xalqlarda “cervi/ciervio/cerb/cerf” və s . kimi adlanır. Ümumiyyətlə”Keratos”yunan d. buynuz deməkdir. İnəyə korova demək də”keratos”sözündən götürülüb. Buynuz isə arxaik dövrdə hakimiyyyət rəmzi sayılıb. Məsələn, Şumer tanrıları və çarları buynuzlu tiara adlanan tac ilə, Makedoniyalı İsgəndər, Musa peyğəmbər, çox vaxt Ay tanrıçaları, Ak ana buynuzlu təsvir edilib.
“Hor sivilizasiyası və onun günümüzdə izləri” kitabından. F. Rüstəmova