Zodiak bürclərindən biri də Buğa bürcüdür. Buğanın üzünü bildirən ulduz dəsti ”V” və Ya “A” hərfinə bənzəyir. Bütün əlifbalardakı ilk olan “A” hərfi və Finikiya “Alef” hərfi “buğa başını” xatırladır.


Apis. Opiya adlı qadın Skif/Quz çarı Ariyapifin xanımı olub. Hiperboreya qadınlarından birinin adı da Opis olib. “İs” Yunan dilində şəkilçi olduğunu nəzərə alsaq qadının adının “Op/Opi “olduğu aydın görünür. Skandinav mifologiyasında ilkin inək buzdan çıxıb və onu yalayaraq ilk insanı yaradıb. Hera, İxet, Metuer, Nut, Xesat inək simasında, Xatxor, İsida inək simalı Böyük Ananın simvoludur. Keltlərdə müqəddəs inək qırmızı rəng, buynuzları isə ağ rəngdə təsvir edilib. İnduslarda da bu günə qədər inək müqəddəs sayılır. Bizdə korovanın - inəyin məhsulları bu gün də “q/qa” ilə başlayir. Məsələn: qatıq, qaymaq, qurut kimi. Qurut, yəni süzülmüş ayrandan alınmış kütlənin duzlanaraq günəş altında qurudulması. Q/Qa; Aq/Ağ sözünün güzgüdəki əksidir. İnək sözündə bir “enmək” və “ağ” sözü də gizlidir. Günəş gündüzlər, Ay isə gecələr səmadakı ən parlaq və işığını yerə endirən, verən göy cismlərindəndir. İnəyin aypara şəkilli buynuzları; Böyük Ananın və bütün Ay tanrıçalarının simvoludur. Buynuzlar arasındakı dairə isə Günəşin simvoludur. Belə ki, Buğa/Öküz/İnək/İnaq gündüzlər günəşin, axşamlar isə ayın simvolu hesab edilir. Atum, Osir tanrılarının öküz simalı təsvirləri var. Tanrı sayılan öküzlər; Bex/Bek adlanıb. Əsilzadə kişilərə olunan müraciət forması “Bəy”/ “Bek” sözü ilə çox oxşardır (Tanrı və Tanrıçalar öküz, inək simalı təsvir edilibsə, Hindistanda inəklərə sitayiş edilibsə, o zaman Bex/Bek/Bey/Bəy sözünün çox şərəfli bir müraciət forması olması və bu müraciətin tarixi məlum olmuşdur). Azərbaycan dilində Buğa sözü ilə Qədim Misir Buxe sözü həm məna, həm də fonetik cəhətdən bir birinə çox bənzəmirmi?! Buxeus sözündəki “us” yunan dilində artırılmış şəkilçidir. Buxe/Buğa, Kakau, Merur/Mnevis, Xep/Api, Apis buğası simalı tanrılar; Apis/Atum, Apis/Osiris, Serapis. “Ox” İngilis d., “oxe“ İsveç dilində, “okse” isə Norveç, Tatar və Başqırd d. “üqez” öküz deməkdir, bizdə isə yaşlı və bəzən də qısır olmuş buğaya öküz deyilir. Fin dilində buğaya “harka”, Belarus və Polyak dilində isə “buqay-buhay” deyilir. Qafqaz və Dağıstan dillərinə aid olan Udin və Udi dilində “Beq”, Hunzib, Bezhta dilində “Box”, Tsez, Khvarshi, Hinuk dilində “Bux”, Avar dilində “Bak” günəş deməkdir. Rus dilinə Allaha, Tanrıya “Boq” deyilməsi də həm günəş, həm də Buğa yaddaşlıdır.
Odlar ölkəsi, gün doğan Bakımızın adı da Buqa/Buq/Boq/Bak/Box ilə eyni kökdən deyilmi?! Bakara surəsinin adı da “Buqa/Buka/Buğa/İnək” mənasını verir. İnək/Buka/Buqa dediyimiz kimi həm günəşin, həm də ayın simvoludur. BakaRa... Denderahdakı Hathor məbədinin tavanındakı Zodiak təsvirinin tam ortasında bir Öküz/Buqa/Baka baldırı təsvir edilib. Sanki bütün göy cisimləri onun, tək baldırın ətrafında fırlanırmış kimi görünür. Əlif/Elif hərfi ərəb əlifbasının ilk hərfidir. Ərəb əlifbası günəş və ay mənşəli olmaqla iki hissəyə ayrılır. Əlif isə ay mənşəli hərf hesab edilir. Onun təsviri həm, Denderah zodiakındakı tək Buğa baldırına, həm də 1 rəqəminə bənzəyir. Bütün əlifbalardakı ilk olan “A” hərfi və Finikiya “Alef” hərfi “buğa başını” xatırladır. Yunanlarda isə ilk hərf “Alfa” kimi səslənir. Türk ata sözləri: ”İyiliğe iyilik olsaydı, koca öküze bıçak olmazdı ...
Emek, emek olsaydı sarı ökuze bıçak vurulmazdı... Çok fedakarlık yapana kıymet verilseydi, yıllarca tarla süren öküze bıçak sürülmezdi.”. Zeus isə Finikiya çarının qızı Evropanı buğa cildinə girərək Krit adasına qaçırmışdı. Mərmərə dənizi ilə Qara dənizi birləşdirən Bosfor boğazı əfsanəyə görə Arqiv çarının qızı, Zeusun sevgilisi “İo” ilə bağlıdır. “İo” Zeusun xanımı Geranın qəzəbindən qurtulmaq üçün ağ inəyə çevrilərək; Azov, Kaspi və Qara dənizi keçərək Aralıq dənizindəki boğaza atılıb. Həmin yerin adi inək keçidi və ya Bosfor qalıb. Əfsanənin digər bir variantinda isə İonun Kerçen körfəzindən keçməsi söylənilir. Kerçen boğazına qədimdə Kimmer boğazı deyilirdi. Maraqlıdır ki, inəyə çevrilən İo; Arqolid çarı və çay tanrısı İnağın qızı idi. “Gilgamış və səmavi Buğa” Şumer dastanında Tanrıça İnanna; sevgisinə qarşılıqlı cavab verməyən Gilgamışa əsəbləşir və əmr edir ki, tanrılar Gök/Göy buğası yaratsınlarki, İnannanın qisasını Gilgamışdan ala bilsin. Yaradılmış Buğa göydən enir və Fərat çayını içərək qurudur. İgid Gilgamış isə həmin buğaya qalib gələrək onu öldürür. Krit adasında isə Tesey Minotavrı öldürür. Şumer, Akkad mifologiyasında Sin/Zuen ay tanrısı var ki, tünd göy saqqallı buğa kimi təsvir edilib. Sığır sözündə bir “sığınmaq”, İnanna adında isə “İnanmaq/İnam” sözü gizlidir. Rus dilində tünd göy rəngə, yəni göylərin gecə rənginə “siniy” deyilir. Yəqin ki, Şumer/Akad Ay tanrısı Sin/Zuen adından götürülüb. Bosna, Serb, Slovak, Sloven, Çex, Xorvat və Bolqarca “krava”, Holland d.“koe”, Dat d. vəİsveç d. “ko”, İsland d.”kyr”, Litva d.”karve”, Birma və Alman dilində inəyə “kuh”, Yapon və Zulu dilində “kow”, Tacik dilində “qov”, Özbək d. “si-gir”, Selin dilində “karover”deyirlər. Hörüx(is.) - kotana qoşulan öküzlərdir. Kotan iki, üç və dörd hörüx-lü olur. Hörüx (is.) - kotana qoşulan əlavə cüt öküzdür. Kotanın öküzləri çəkməyəndə əlavə “hörüx” qoşurlar. Şumer mifologiyasında insan simalı, buğa buynuzlu və buğa ədənli varlıqlar olub. Bu varlıqlar insanları çox sevərlərmiş və Alim adlanırmış.
“Hor sivilizasiyası və onun günümüzdə izləri” kitabından. F. Rüstəmova