Dünya florasının tərkibində Onopordum cinsinin 25-ə qədər növü yayılmışdır. Cinsin növlərinə ən çox Avropa, Qərbi Asiya və Şimali Afrika 327 ərazilərində təsadüfedilir. Çaqqalqanqalının Qafqazda 4, o cümlədən Azərbaycanda 2 növü yayılmışdır. Azərbaycan florasında rast gəlinən O.acanthium növü qida və müalicəvi əhəmiyyətli bitki hesab edilir.

Bir sıra xalqların təbabətində bu bitki ilə xoşagəlməz xəstəlikləri müalicə edirlər. Adi çaqqalqanqalı — Onopordum acanthium kəskin tikanlarla əhatə olunan 150—500 sm hündürlüyündə olan ikiillik ot bitkisidir. Bunun nektarla zəngin olan ətirli qırmızı-moruğu rəngli çiçəkləri bal anlarını uzaqdan özünə cəlb edir. Yarpaqlan uzunsov olub kənarlan tikanlarla əhatə olunmuşdur. Sanki şar formasında olub 2-4 sm enindədir. Çiçək tacı tünd-qırmızı rəngdədir.

Bitki may-iyun aylannda çiçək açır, iyul-avqust aylarında meyvə verir. Adi çaqqalqanqalı Azərbaycanın demək olar ki, hər yerində yayılmışdır. Buna düzənlik sahələrdən tutmuş orta dağ qurşaqlarına qədər rast gəlmək olar. Bitkiyə ən çox əkin sahələrində bağ, bostan və zibilliklərdə, çay kənarlarında, meşə və kolluqlarda rast gəlmək olar. Xalq arasında bitkinin kök, cavan gövdəsindən, çiçək yatağından, yarpaq saplaqlarından qabığını təmizləyib qida kimi istfıadə edirlər.

Xarici görünüşünə görə çaqqalqanqalı adi qanqal xatırladır. Lakin qanqaldan fərqli olaraq o hər tərəfdən tikanlarla əhatə olunmuşdur. Bunu nəzərə alaraq çaqqal qanqalı ilə bağ və bağçaların ətraflarını onunla çəpərləyirlər. Çaqqal qanqalından hələ çox qədim dövrlərdə xalq təbabətində mikrob əleyhinə, yarasağaldıcı, qankəsici, sidikqovucu məqsədlər üçün istifadə edirdilər. Müalicə məqsədləri üçün çiçək açan zaman bitkinin yuxarı hissəsini kəsib götürür, tikanlardan təmizləyib dəstə-dəstə edib, kölgəli yerdə qurudurlar.

Çaqqalqanqalından müalicə preparatlarının hazırlanması. Soyuqdəymə, öskürək, bronxial astma zamanı, 3 xörək qaşığı doğranmış təzə otundan götürüb termosa töküb üzərinə 0,5 litr qaynar su əlavə edin, 2-3 saat saxlayıb süzün. Gündə 3 dəfə stəkanın 1/3 hissəsi qədər yeməyə yarım saat qalmış qəbul edin. Sistit, ııretrit, sidikqovucu vasitə kimi, həmçinin müxtəlifformalı şişlərin cərrahi yolla aradan qaldırılmasından sonra. 3 xörək qaşığı otundan götürüb 0,5 litr qaynar suya töküb, zəifyanan odun üzərinə qoyub 15 dəqiqə saxlayın.

Sonra odun üzərindən götürün və 45 dəqiqə saxlayıb süzün. Dəmləməni 0,5 litr həcminə gətirib gündə 4 dəfə stəkanın 1/2 hissəsi qədər yeməyə yanm saat qalmış qəbul edin. Müalicə kursu 2 həftədir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz xəstəlikləri müalicə etmək üçün, qurudulmuş yarpağını poroşok halına salıb gündə 2-3 dəfə 1 çay qaşığı qəbul edin. Nefrit, tonusun aşağı düşməsində, depressiya zamanı. 1 xörək qaşığı doğranmış yarpağından götürüb 1 stəkan qaynar suya töküb 1 saat saxlayıb süzün.

Gündə 2-3 dəfə stəkanın 1/3 hissəsi qədər yeməyə yarım saat qalmış qəbul edin. Darisapmalarinda, çiban, ekzema, darida baş veran allergiya manşali xastaliklarin müalicasinda, 2 xörək qaşığı doğranmış yarpaqlarından götürüb 0,5 litr qaynarsuya töküb 2 saat saxlayıb süzün. Gündə 3 dəfə stəkanın 1/3 hissəsi qədər yeməyə 30 dəqiqə qalmış qəbul edin.

Ağn nahiyasinin kanarlarında amala galan çotlamoların qarşısının alınmasında. Zədələnmiş nahiyələrə bitkidən alınmış təzə şirədən sürtün. Konyuktivit zamanı. 1 xörək qaşığı doğranmış təzə otundan götürüb 1 stəkan qaynar suya töküb qaynama dərəcəsinə gətirib, yanm saat saxlayıb süzün. Aldığınız dəmləmə ilə gündə 2-3 dəfə gözünüzü yuyun. Diqqət! Çaqqalqanqalı qam qatılaşdırdığına görə bitkidən alınan preparatlardan qanı qatı olan və eləcə də tromboflevitə və hipertoniyaya meylli xəstələlrin istifadə etməsi məsləhət görülmür.

Saglamolun.az