Son günlər dünyanın müxtəlif yerlərində rekord istilər qeydə alınıb. 2011-2021-ci illər dünyanın ən isti 10 ili sırasındadır. Kanada son 84 ildə ən isti yayı yaşayır, ABŞ-ın Sakit okean sahillərində görünməmiş istilik dalğası var.
Bundan əlavə İngiltərədə, ABŞ-ın şimal-qərb əyalətlərində, Rusiyanın paytaxtı Moskvada havanın temperaturu ən yüksək həddə çatıb.
Bununla yanaşı, son günlərdə Almaniya, Çin, Türkiyədə, Hindistanda və s, o cümlədən Azərbaycanda sel daşqınları müşahidə olunur.
Digər tərəfdən okean hövzəsində yerləşən ölkələrdə güclü qasırğalar qeydə alınır. Bu təbii fəlakətlər nəticəsində minlərlə insan evsiz qalıb, təsərrüfata əhəmiyyətli dərəcədə ziyan dəyib.
Mövzu ilə bağlı Ölkə.Az-a danışan su məsələləri üzrə ekspert Rövşən Abbasov son zamanlar dünyada baş verən təbii fəlakətlərin iqlim dəyişikliyindən qaynaqlandığını söyləyib:
“Son zamanlar bütün dünyada baş verən təbii fəlkətlər belə izah olunur ki, son 30-40 il ərzində iqlim dəyişiklikləri baş verib. Yəni havanı temperaturu istiləşir, ona görə də atmosferdə təbii tənzimləmələr azalır, ekstremal hava hadisələri çoxalır. Bu da özünü istilik dalğalarında göstərir. İstilik dalğaları deyəndə biz 35 dərəcədən yuxarı olan temperaturu nəzərdə tuturuq. Ekstremal hadisələr deyəndə quraqlığın çox olması, eyni zamanda suyun çox olması (sel, daşqın və s.) nəzərdə tutulur. Dünyanın bir hissəsində əgər su çatışmırsa, başqa yerlərdə sel baş verir. Bu da təbii tənzimləmələ qabiliyyətinin azalması ilə bağlıdır”.
R.Abbasovun sözlərinə görə, rekord istilər və daşqınlar növbəti illərdə daha da artacaq:
“Proqnozlara görə bu vəziyyət get-gedə kəskinləşməlidir. Çünki qlobal iqlim dəyişmələrinin proqnozları var. Yaxın 100 ildə havanın temperaturunun daha da istiləşəcəyi gözlənilir. Bu da təbii ki, atmosfer yağıntılarının, çaylarda sululuğun azlmasına və quraqlıqların baş verməsinə səbəb olacaq.
Əgər bir çay il ərzində normal paylanılırdısa, iqlim dəyişiklikləri nəticəsində yay aylarında həmin çay quruyur, qışda isə su kəskin artır, sellər yaranır. Bu, dünyanın müxtəlif yerlərində müxtəlif cür müşahidə oluna bilər. Məsələn, əvvəllər qış aylarında dünyanın əksər yerlərində qar yağırdısa, indi qar yağmır, ancaq yağış formasında düşür. Qarın rolu isə çayları yayda su ilə təmin etməkdən ibrətdir. Buna da təbii ekstremalların artması deyirlər”.
Ekspert bildirib ki, qlobal iqlim dəyişikliklərinin qarşısını alımaq üçün bütün dünya ölkələri öz üzərlərinə müəyyən öhdəliklər götürüb:
“Paris Razılaşmasında göstərilir ki, hər bir ölkə öz ərazisində atmosferə atılan karbonun miqdarını azlatmalıdır. Karbonun miqdarı azalanda temperatur normallaşır. Azərbaycan da Paris iqlim sazişinə imza atıb, müəyyən öhdəliklər götürüb. İndi Azərbaycanda əsas istiqamət ona yönəlib ki, avtomobillərdən zavodlardan atmosferə atılan karbon qazının miqdarı azalsın”.
R.Abbasov iqlim dəyişikliyinin səbəb olduğu təbii fəlakətlərin gələcəkdə yaşanmaması üçün ölkəmizdə görülməli olan vacib işlərdən də söz açıb:
“Hazırda Azərbaycanda kəskin su çatışmazlığı yaşanır. Buna iqtisadi su çatışmazlığı deyilir. Su idarəçiliyi gücləndirilməlidir ki, quraqlıqların qarşısı alınsın. Qış aylarında isə Kür çayında su artanda bu sular anbarlarda toplanmalı, effektiv olaraq bərabər paylanmalı və su itkilərin qarşısı alınmalıdır. Buna iqlimə adaptasiya və ya iqlimə uyğunlaşma deyilir.
Digər tərəfdən kənd təsərrüfatında bitkilərin seçiminə düzgün fikir vermək lazımdır. Vaxtilə bizdə şəkər çuğunduru və çəltik əkilmirdi. İndi isə əkilir. Bunlar hamısı səhv yanaşmaların nəticəsidir. Bizdə suya az tələbatı olan bitkilər əkilməlidir ki, bu hallar baş verməsin”.
