Prométhée - Prometey

Bakı Pol Nadarın (1856-1939) obyektivində
Məşhur fransız fotoqrafı Pol Nadar elə fotoqraf ailəsində dünyaya gəlmişdir. Fotoqraf olan atası Feliks Nadarın (1820-1910) sənətini davam etdirmişdir. Feliks Nadar özü 1854-cü ildən etibarən o dövrün məşhur ziyalılarının foto-portretlərini çəkməklə məşhurlaşır. Bunların arasında yazıçılar Aleksandr Düma, Şarl Bodler, Gi de Mopassan, Jül Vern, Viktor Hüqo, bəstəkarlardan Hektor Berlioz, Riçard Vaqner, Jak Offenbax da vardı.
Atası kimi portret çəkməklə fotoqrafiya sənətinə başlasa da Pol Nadarı daha çox səyahətlər və ekzotik peyzajlar, uzaq ölkələr və mədəniyyətlər cəlb edirdi. Beləliklə o, ailəsinə məxsus Parisdəki atelyedən bir müddət uzaqlaşaraq 1890-cı ildə Orta Asiyaya yola düşür. Üç ay ərzində bu regionu gəzib dolanır. Buxarada, Daşkənddə, Səmərqənddə olur, Qara-Qum səhrasına gedib çıxır. Bu səyahət çərçivəsində o 1200-dən çox şəkil çəkmişdir.
Pol Nadar, Bakıya da elə Orta Asiya səfəri əsnasında gedib çıxmışdır. Avropadan Orta Asiyaya gedən yol əsasən Qafqazdan – Tiflis və Bakıdan keçirdi. Bakıya gələn Avropalı səyyahlar mütləq Bakıda bir neçə günlük dayanır, və sonra buradan gəmi ilə Orta-Asiyaya yola düşürdülər.
Pol Nadar Parisdən 1890-cü ilin avqust ayında məşhur Orient Express qatarı ilə yola düşür və İstanbula gəlir, Buradan isə Batuma, Tiflisə sonra isə Bakıya gəlib çıxır. O dövrdə Bakı dünyanın əsas neft mərkəzlərindən və Xəzərin ən böyük limanlarından biri idi. Bir sözlə Qafqaz əsas iqtisadi mərkəzi idi. Buradan keçən səyyahlar Atəşkəs məbədini, Balaxanı neft mədənlərini, Qız Qalasını, Şirvanşahlar Sarayını mütləq ziyarət edirdi. Nadarı çəkdiyi şəkillər arasında Bakı limanının, Bakı vağzalının şəkilləri çoxluq təşkil edir.
Nadarın səyahəti etdiyi dövrdə Zakaspi dəmir yolu (Закаспи́йская желе́зная доро́га) lap yenicə istifadəyə verilmişdi. Bu dəmiryolunun tikintisi və istifadəyə verilməs (1880-1891-ci illər) i o dövrün mühüm iqtisadi hadisələrindən idi. 1888-ci ildə açılışa Avropadan, o cümlədən Fransadan bir çox qonaq dəvət olunmuşdu. Açılışda iştirak etmiş fransızların bir çox geri qayıtdıqdan sonra xatirələrini yazıb dərc etdirmişdir ki, bunlar da o dövrə aid misilsiz məlumat qaynağıdır.
Pol Nadarın səyahətinin də birbaşa dəmiryolları ilə əlaqəsi olduğu düşünülür. Onun çəkdiyi şəkillər arasında müxtəlif vağzallar, texniki avadanlıqlar çoxdur. Belə bir teoriya var ki, o ora fransız dəmir yolu sənayesi üçün məlumat əldə etmək və foto-reportaj hazırlamaq üçün də göndərilə bilərdi. O dövrdə Fransa Afrikada – Saharadakı müstəmləkələrində dəmir yolu tikməyi planlaşdırırdı. Əldə etdiyi texniki məlumatlardan tikinti üçün istifadə edə bilərdi.
Və sonda onu da qeyd edək ki, Nadarın çəkdiyi fotolar, o dövrün fotolarından profesionallığı və keyfiyyəti ilə xüsusi fərqlənir. Bu da regionumuza səfər edən digər səyyahlardan fərqli olaraq onun profesional fotoqraf olmağı əlaqədardır.
Maraqlananlar üçün ədəbiyyat şərhdədir.