Azərbaycanda yaşamaq necə bahalıdırsa, ölmək ondan da bahalıdır. Ölmüş şəxsi dəfn etmək üçün bölgələrdə ən azı 2000 manat, paytaxt Bakıda isə 6000 manat və daha artıq pul lazımdır. Çünki ölən şəxsin yuyulmasından tutmuş, qəbir yerinin alınmasına qədər hər şey pulla həll olunur. Qəbir yerlərinin qiyməti də yeni tikililərdəki mənzil qiymətlərinin kvadratmetri ilə aşağı-yuxarı eynilik təşkil edir.
Gəlin əvvəlcə Bakıda fəaliyyət göstərən bir neçə qəbiristanlıqdakı məzar yerlərinin qiymətlərinə nəzər yetirək:
Badamdar qəbiristanlığı – 1000-2000 AZN
Qurd qapısı qəbiristanlığı – 2400-3000 AZN
Bülbülə qəbiristanlığı – 150-200 AZN
Zabrat qəbiristanlığı – 600-8000 AZN
Hövsan qəbiristanlığı – 500-700 AZN
Maştağa qəbiristanlığı – 850-1000 AZN
Əmircan qəbiristanlığı – 300- 400 AZN
Günəşli qəbiristanlığı – 7000-1500 AZN
Xırdalan qəbiristanlığı – 900-2000 AZN
Qeyd edək ki, bu qiymətlər ölkədə gedən iqtisadi-siyasi vəziyyətə və qiymət aralığının artmasına görə dəyişir. Yəni qiymətlər hər an arta bilər.
Bəs məsələnin dini tərəfi necədir? Dinimizdə qəbir yerlərinin pulla satılması düzgündür?
Məsələ ilə bağlı Referans.az-ın sorğusunu cavablandıran ilahiyyatçı Təyyar Hüseynlinin sözlərinə görə, bu gün paytaxtda hər hansı bir yas mərasimini yola vermək üçün külli miqdarda vəsait lazımdır:
“Bununla bağlı bəzi şəriət hökmləri var. Bu xidmətlərə görə, pul almaq qəti qadağandır. Məsəl üçün dinimizdə cənazənin yuyulması mütləqdir və bunun üçün pul vermək məcburi deyil. Lakin bəzi insanlar deyir ki, mən cənazəmi şəriət qanunlarında göstəriləndən daha dərin yuduzdururam. Buna görə, onlar cənazəni yuyan şəxsə müəyyən qədər məvacib verir. Amma ümumi götürsək, indi ölünü yuyana da məvacib verilir, ölü üçün cənazə namazı qılana da verilir və bunlar islamda haramdır. Bu gün Bakıda və Bakı ətrafı kəndlərdə qəbir yerlərinin pulsuz verilməsinə rast gəlməyimiz mümkün deyil. Qəbirin alınmasına da pul verilir, qəbiri qazana da pul verilir. Yəni bu gün reallığa baxsaq, Bakı şəhərində hər hansı bir insanın dəfn xərcləri öldüyü vaxtdan 3-nün yekunlaşdığı günə qədər olan vaxtı hesablasaq, minimum 7 min manatdan başlayır və insanların maddi imkanlarına görə bu rəqəm artır. Əsas məsələ isə ondan ibarətdir ki, heç kim sığortalanmayıb ki, sabah öldüyü zaman onun cənazə xərclərini kim çəkəcək. Yəni bir insan əgər kimsəsizdirsə və ya yaxın bir qohumu yoxdursa, o öldüyü zaman onun dəfn xərclərini kim çəkməlidir? Bu isə əsas problemli mövzulardan biridir”.
Bu barədə Referans.az-a danışan sosioloq Əhməd Qəşəmoğlu hesab edir ki, dəfn mərasiminə görə, çəkilən xərclər yığışdırılmalıdır:
“Bu sahədə ciddi işlər görülməlidir. Qardaş ölkə Türkiyədə bu məsələlər asanlıqla həll olunur. Cənazə sahiblərinin bir qəpik də xərci çıxmır. Çünki dövlət bu işlərə nəzarət edir. Bir insan vəfat etdikdən dərhal sonra yerli bələdiyyə nümayandələri həmin şəxsin bütün cənazə xərclərini öz üzərinə götürür. Yəni Türkiyədə insan vəfat etdikdən sonra artıq onun harada dəfn olunacağı və digər məsələlər bələdiyyə tərəfindən həll olunur və onlar bütün xərcləri çəkir. Bu gün bizdə belə vəziyyətin olması dəhşətli bir haldır. Kasıb insanlar var ki, həmin şəxslərin evlərində kimsə vəfat etdiyi zaman onlar bilmirlər dəfn pulunu düşünsünlər, yası yola verməyi düşünsünlər və yaxud digər xərcləri. Uzun illərdir ki, bu sahədə fəaliyyət göstərən dini idarələr əhalini çox pis vəziyyətə salırlar. Buna görə də, təcili olaraq bu məsələlər aradan qaldırılmalıdır”.
Məsələ ilə bağlı hüquqşünas Ramil Süleymanov isə Referans.az-a açıqlamasında bildirib ki, qəbir yerlərinin satılması tamamilə qanunsuzdur: Əslində əvvəllər buna Bakı şəhərində Mənzil Komunal Təsərrüfat Departamentinin vətəndaşlara xidmət göstərən bir şöbəsi var idi və həmin şöbədə vəfat edən vətəndaşlar üçün qəbir yerləri və digər məsələlər həll olunurdu. Bunun üçün də 63 manat məbləğində dövlət rüsumu mövcud idi. Amma 2018-ci ildə Nazirlər Kabineti qəbiristanlıqların salınması və idarə olunması qaydalarını təsdiq etdi. Həmin qaydalarda birmənalı şəkildə göstərilir ki, qəbiristanlıqlar müvafiq olaraq 3 ay ərzində bələdiyyələrə təhvil verilməlidir və bələdiyyələrin isə faktiki olaraq torpağın, qəbir yerlərinin satılması ilə bağlı bir funksiyası yoxdur və ya onların belə bir əməliyyatları etməsi üçün mütləq qaydada onlayn şəkildə ödəniş qəbul etməlidirlər. Bu gün həqiqətən də, müəyyən qəbir yerlərinin çox baha qiymətə satılması burada korrupsiya faktının olduğunu bildirir”.
Ramil Süleymanov bildirib ki, vətəndaşlar qəbir yerlərinə görə onlardan pul istəyən şəxslərdən birinci növbədə çek tələb etsinlər, çek alınmırsa, yaxını vəfat etmiş şəxs öz yaxınını ürəyi istəyən yerdə dəfn edə bilər. Onun sözlərinə görə, buna görə həmin vətəndaşa problem yaradırlarsa, bu tamamilə yolverilməzdir və vətəndaşın qəbir yeri satan şəxsə verdiyi pul rüşvətdir. Bununla bağlı vətəndaşlar Azərbaycan Respublikası Baş Prokurorluğu yanında Korrupsiyayla Mübarizə Baş idarəsinə ərizə ilə müraciət edib öz pozulmuş hüquqlarını bərpa edə bilər".
Aqil Taleh