Azərbaycanda əsasən qara və yaşıl çay növləri tanınır və istifadə edilir. Fərqli dad istəyənlər isə çayı dəmləyərkən içərisinə qurudulub xırda-xırda doğranmış olan limon, mandarin, apelsin qabığı, mixək, hil, darçın, zəncəfil, limon yarpağı, qızıl gül ləçəkləri, bənövşə çiçəyi qurusu, kəklikotu, nanə qurusu (və ya yenisi) və s. kimi ətirli vasitələr atırlar. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, çaya atılan əlavələr, onun dadını xoşagələn etməkdən başqa, həm də tərkibini mikroelementlərlə, vitaminlərlə, bitkilərin tərkibinə uyğun olaraq tonuslandırıcı və ya sakitləşdirici xüsusiyyətləri ilə zənginləşdirir.
Çay aşağıdakı şəfaverici xüsusiyyətlərə malikdir:
-Çay baş ağrısını aradan qaldırır.
-Çay oyadır və alkoqol asılılığından azad olmağa kömək edir.
-Çay, xüsusilə də müxtəlif ətirli və müalicəvi əlavələrə malik olduqda qidalandırıcı ərzaq hesab edilir, aclığı aradan qaldırır. Hətta slavyan xalqlarında belə bir atalar sözü vardır ki, “çay içməzsən günün olmaz!”
-Çay istilər zamanı əhvalı yüngülləşdirir.
-Çay təravətləndirir və gümrahlaşdırır.
-Çay sakitləşdirir, stressi aradan qaldırır, əsəbləri sakitləşdirir.
-Yağlı qidanın həzmini asanlaşdırır.
-Orqanizmdən zəhəri, toksinləri və şlakları xaric edir.
-Çay ömrü uzadır.
-Çay intellekti artırır, şüuru formalaşdırır.
-Yaşıl çay dişlərdə kariyes yaradan bakteriyaları öldürmək iqtidarındadır.
-Miqren tutmaları zamanı qara çay içmək baş ağrısını sakitləşdirir.
Çay kompresi çox faydalıdır. Bu cür kompreslər zədələnmə və əzilmə zamanı qoyulduqda ağrı tezliklə sakitləşir. Belə ki, yaşıl çayı 15 - 20 dəqiqə dəmləyib, alınan məhlulu tənzifin içərisində ağrıyan yerə qoyub, polietilenlə üzərini örtdükdə bir neçə dəqiqədən sonra ağrı sakitləşir. Lakin Hindistan həkimlərinin fikrinə görə çay gözün korlaşmasına qarşı yaxşı profilaktik tədbir rolunu oynayır. Həm qara, həm də yaşıl çay kataraktanın inkişafının qarşısını alır, amma qara çayın təsiri daha çoxdur.
-Menopauza dövründə qadınlara çoxlu çay içmək məsləhət görülür. Belə ki, çay bu dövrdə sümüklərin sınması ilə nəticələnən osteoporoz adlanan xəstəliyin qarşısını alır.
-Çay xərçəng xəstəliklərinin yaranmasının qarşısını alır.
-Yaşıl çay tənəffüs, əsəb və ürək-damar sistemlərinin işini yaxşılaşdırır.
Müəllif: Firəngiz Rüstəmova
"FOLK VƏ YA XALQ TƏBABƏTİ" kitabından
